Kamulaştırmasız El Atma Nedeniyle Tazminat Davası: Hukuki Çerçeve, Sorunlar ve Çözüm Önerileri

1. Giriş

Kamulaştırmasız el atma, bir kişinin izni olmadan taşınmazına veya taşınırına el konulmasıdır. Türk hukukunda bu durum hukuka aykırı kabul edilmekte ve mağdurların tazminat talep hakkı bulunmaktadır. Ancak, uygulamada bu davaların yürütülmesinde çeşitli sorunlar yaşanmakta, tazminat hesaplaması ve sorumluluk belirlenmesinde güçlükler ortaya çıkmaktadır.

2. Hukuki Dayanaklar

• Türk Medeni Kanunu (TMK)

  • Madde 683: Malikin izni olmadan taşınmazına el konulması yasaktır.

• Kamulaştırma Kanunu (2942 sayılı Kanun)

  • Kamulaştırma olmaksızın el atmanın hukuka aykırı olduğu ve tazminat sorumluluğu.

• Türk Borçlar Kanunu (TBK)

  • Haksız fiil hükümleri (Madde 49 ve devamı) uyarınca zararların tazmini.

• 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu

  • Dava usul ve esasları.

3. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Yolları

3.1. El Atmanın Tespiti ve Delil Sorunları

Sorun:Kamulaştırmasız el atma olayında fiilin varlığı ve hukuka aykırılığı somut delillerle kanıtlanmalıdır. Ancak, fiilin ne zaman ve nasıl gerçekleştiği konusunda taraflar arasında ihtilaf yaşanır.

Çözüm:

• Mahkemeler olayın gerçekleştiği döneme ilişkin bilirkişi incelemesi, tanık beyanları ve resmi kayıtları değerlendirmelidir.

• El atmanın net tespiti için bilirkişi raporu önemli rol oynar.

3.2. Tazminat Miktarının Belirlenmesi

Sorun:Tazminat hesaplanırken, el atılan taşınmazın veya taşınırın piyasa değeri, kullanım hakkının ihlali ve ortaya çıkan zararlar dikkate alınmalıdır. Uygulamada tazminat hesaplamasında tutarsızlıklar olur.

Çözüm:

• Değer takdiri uzman bilirkişilere yaptırılmalı, maddi zararlar açıkça raporlanmalıdır.

• Gecikme faizi ve manevi tazminat talepleri de dava dosyasında değerlendirilmelidir.

3.3. Sorumluluk ve Müdahil Kişiler

Sorun:El atma işlemi bazen kamusal yetki kullanılarak ya da üçüncü kişilerce gerçekleştirilir. Bu durumda sorumluluk konusu karmaşıklaşır.

Çözüm:

• Kamu kurumları tarafından yapılan haksız el atmada idarenin sorumluluğu gündeme gelir.

• Üçüncü kişiler tarafından el atma yapıldıysa, onlar hakkında da haksız fiil hükümleri uygulanır.

• Müdahil kişiler belirlenerek dava kapsamına alınmalıdır.

4. Yargıtay Kararları

Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, 2015/7872 E., 2016/9853 K.:

"Kamulaştırmasız el atma halinde, malikin uğradığı zarar kamu tüzel kişisi tarafından tazmin edilmelidir."

Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2018/4532 E., 2019/7120 K.:

"Haksız el atmanın tespiti için somut delillerin ortaya konması zorunludur. Delil eksikliğinde talep reddedilir."

5. Sonuç ve Öneriler

Kamulaştırmasız el atma tazminat davaları, mülkiyet hakkının korunması açısından kritik öneme sahiptir. Ancak, uygulamada;

• El atmanın tespiti için delil toplama süreçleri iyileştirilmeli,

• Tazminat hesaplama kriterleri netleştirilmeli,

• Kamu kurumlarının sorumlulukları açıkça belirlenmeli,

• Mahkemeler bilirkişi incelemelerine ağırlık vermeli,

hukuki süreçlerin daha etkin ve adil işletilmesi sağlanabilir.